Tek bir Laravel uygulamasının, birden fazla müşteriyi (tenant) aynı anda izole şekilde yönetmesini ister misiniz?
Modern SaaS (Software as a Service) projelerinin kalbinde yer alan multi-tenancy (çok kiracılı mimari) tam olarak bunu sağlar.

Bu yazıda:

• Multi-tenancy mimarisinin mantığı

• Laravel’de hangi senaryolarda nasıl kurulur

• Sıfırdan kendi yapınızı geliştirmek

• Veya hazır bir çözüm: stancl/tenancy paketi kullanmak

• Performans ve güvenlik ipuçları

hepsini adım adım, bol örnekle ve uygulamalı kod parçalarıyla bulacaksınız.

Multi-Tenancy Nedir?

Multi-Tenancy, bir uygulamanın altyapısının birden çok müşteri (tenant) tarafından paylaşılmasıdır.
Her tenant:
✅ Aynı kod tabanını kullanır
✅ Verileri diğer tenant’lardan tamamen ayrıdır
✅ Kendi özel yapılandırmasına sahip olabilir

Örneğin: Shopify, Slack, Notion… Bunlar hepsi SaaS’ta çok kiracılı yapı kullanır.

Multi-Tenancy Mimarisi: Hangi Tipleri Var?

Laravel ile SaaS geliştirmek isteyenlerin önce hangi yapıyı seçeceğine karar vermesi gerekir.

1) Shared Database - Shared Schema

• Tüm tenant’lar aynı veritabanını ve tabloları paylaşır

• Tablo satırlarında tenant_id alanı bulunur

• Basit yönetim, düşük maliyet

• Büyük ölçeklerde query optimizasyonu kritik

2) Separate Database

• Her tenant’ın kendi veritabanı vardır

• Veriler birbirinden tamamen ayrıdır

• Güvenlik ve veri gizliliği üst düzeydedir

• Daha karmaşık bir bağlantı yönetimi gerekir

3) Separate Schema (Alternatif)

• Aynı veritabanı içinde her tenant için farklı şema (PostgreSQL’de yaygın)

• Orta ölçekli SaaS projelerinde ideal olabilir

Laravel’de Sıfırdan Multi-Tenancy Nasıl Kurulur?

Burada Shared Database yapısını temel alarak ilerleyeceğiz.
En temel haliyle: tenants tablosu + tenant_id scoping.

Adım 1: Tenant Modeli ve Migration

Önce tenant’ları saklayacak temel bir tablo oluşturalım.

php artisan make:model Tenant -m

// database/migrations/xxxx_xx_xx_create_tenants_table.php
Schema::create('tenants', function (Blueprint $table) {
    $table->id();
    $table->string('name');
    $table->string('domain')->unique();
    $table->timestamps();
});

Adım 2: Tenant Tespiti için Middleware

Her istek geldiğinde hangi tenant’a ait olduğunu bulmak için bir middleware kullanılır.
Burada örnek olarak domain bazlı tespit yapıyoruz.

php artisan make:middleware IdentifyTenant

// app/Http/Middleware/IdentifyTenant.php

namespace App\Http\Middleware;

use App\Models\Tenant;
use Closure;
use Illuminate\Support\Facades\App;

class IdentifyTenant
{
    public function handle($request, Closure $next)
    {
        $host = $request->getHost();

        $tenant = Tenant::where('domain', $host)->first();

        if (!$tenant) {
            abort(404, 'Tenant not found.');
        }

        App::instance('currentTenant', $tenant);

        return $next($request);
    }
}

Kernel’e ekle:

protected $middleware = [
    \App\Http\Middleware\IdentifyTenant::class,
];

Adım 3: Tenant Bazlı Veri İzolasyonu

Örneğin posts tablosu tenant bazlı olsun.
Her Post kaydı mutlaka tenant_id ile işaretlenmeli.

// app/Models/Post.php

namespace App\Models;

use Illuminate\Database\Eloquent\Builder;
use Illuminate\Database\Eloquent\Model;

class Post extends Model
{
    protected static function booted()
    {
        static::addGlobalScope('tenant_id', function (Builder $builder) {
            $tenant = app('currentTenant');
            $builder->where('tenant_id', $tenant->id);
        });

        static::creating(function ($model) {
            $model->tenant_id = app('currentTenant')->id;
        });
    }
}

Bu sayede:

Post::all(); // Sadece o tenant’a ait kayıtlar gelir

Adım 4: Ayrı Veritabanı Kullanmak İsterseniz

Separate Database senaryosunda middleware içinde dinamik bağlantı değiştirmek gerekir.

// IdentifyTenant Middleware içinde

config([
    'database.connections.tenant' => [
        'driver' => 'mysql',
        'host' => '127.0.0.1',
        'database' => 'tenant_' . $tenant->id,
        'username' => 'root',
        'password' => '',
    ],
]);

DB::setDefaultConnection('tenant');

Model’de protected $connection = 'tenant'; şeklinde ayarlayarak ilgili veritabanına geçebilirsiniz.

Alternatif Yol: Tenancy for Laravel Paketi

Laravel topluluğunda stancl/tenancy en popüler çözümdür.
Özellikleri:
✅ Domain veya subdomain bazlı tenant yönetimi
✅ Separate database desteği
✅ Tenant başına migration & seed desteği
✅ Cache, queue, storage izolasyonu

Kurulum:

composer require stancl/tenancy
php artisan tenancy:install
php artisan migrate

Tenant başlatmak:

tenancy()->initialize($tenant);

Tenant migration:

php artisan tenancy:migrate

Ve alt alan adı bazlı örnek:

Route::domain('{account}.yoursaas.com')->group(function () {
    Route::get('/', function ($account) {
        tenancy()->initialize($account);
        return view('dashboard');
    });
});

Güvenlik & Performans İpuçları

✅ Her tenant için storage, cache, queue gibi bileşenleri izole et.
✅ Büyük veri hacminde read replica, partitioning gibi çözümler kullan.
✅ Verileri tenant_id bazlı scoping ile her sorguda filtrele.
✅ API token veya session yönetiminde tenant doğrulamasını unutma.
✅ Subdomain veya domain bazlı yapı SEO açısından da önemlidir.

Kimler İçin İdeal?

• Birden fazla müşteri için tek bir Laravel uygulaması çalıştırmak isteyen girişimler.

• SaaS iş modeli kurmak isteyen startup’lar.

• Düşük bakım maliyetiyle ölçeklenebilir sistem tasarlamak isteyen ekipler.

Sonuç

✔ Multi-tenancy, SaaS dünyasında olmazsa olmazdır.
✔ Laravel, hem paket desteği hem framework esnekliği ile çok güçlüdür.
✔ İster sıfırdan kur, ister Tenancy for Laravel gibi bir paket kullan, önemli olan: veri izolasyonu ve güvenliği doğru planlamak.